Рабочая программа
по предмету алтай тил (Родной (алтайский) язык)
для 2 класса
Срок реализации программы: 2022-2023 учебный год
1. Jартамал сос
Алтай тилле иштеер программа текши уредулу баштамы школдордын
федерал эл – тергеелик уредулу стандарты ла Россиянын гражданинин когус
корумин тыныдып оскурери ле таскамал береринин Концепциязы аайынча
тургузылган.
Торол тили – баштамы класстардын уренчиктерине бастыра уредунин
тозолгози, укаа – санаазына, jайалтазына озум берер ле албатызыла,
jурумиле таныжар арга. Программада берилген материал jастыра jогынан
бичиир ле коммуникатив билгирлер ле таскамал берер ууламjыларлу.
Экинчи класста алтай тилди уренерине 102 час берилет ( неделеде 3 час).
Амадулары ла задачалары
Торол тилин баштамы школдо уредеринин амадулары:
-уренчиктерди тил билимнин тос ондомолдорыла таныштырары ла шууп
сананарына уредип – таскадары:
-уренчиктердин коммуникатив билгирлерин: оос ло бичиир эрмек –
куучынын jарандырары, диалог, монолог ло тузаланарына таскадары;
-jастыра jок бичиирине керекту билгирлер берери.
Тос задачалар:
- Россияда коп тилдерле культуралар бой – бойлорыла колбулу, ол ок ойдо
кажыла албатынын тили- ол онын ук албаты
болгонынын тозолгози деп
ондомолло таныштырары;
- оос ло бичиир диалог ло монолог эрмек - куучынын jарандырары;
-коммуникатив билгирлерин jарандырары;
- уренчиктердин ич – санаазын, jакшыны, jарашты сезерине, оны баалап билерине
таскадары;
- jайаан jайалталарына озум берери.
2. Уренгенинин турулталары
Уренчиктин бойынын личностный турулталары
1. Бойынын торолиле , албатызыла, Россиянын туукизиле оморкоор кун – сана
таскадары; бойынын албатызын, угын билери, Россияда башка – башка ук
албатыларды баалаары; эбире улуска, телекейге ачык куунду, jакшы ла
jаманды ылгап билер кижи таскадары.
2
2. Эбире телекей ар – буткенле, албатыларла, олордын культураларыла,
кудай jаныла бирлик колбуда турганын айлаар корум таскадары.
3. Оско албатылардын туукизин, культуразын, оско кижинин санаа –
шуултезин тооп jурерине таскадары.
4. Озуп, кубулып jаткан телекейде (jурумде) jылыйбай, ого уренижип
темигерине керекту билгирлер таскадары.
5. Уренип турган кижи эл – jоннын алдында каруулу, некелтелу деп билери
ле jурумде уреду алар иштин учурын, уреду онын бойына не керектузин
аайлаары, онала башкарыныры.
6. Jакшы кылык jаннын ээжи – некелтелерин ле jурумде ончо улус
тен, jайым дегенин аайлаганы аайынча, бойын бойы башкарарга,
бойынын кылык –jаны учун каруулу болоына таскадары.
7. Jакшыга тартынар, jакшыны баалаар, сезер куун таскадары.
8. Улусты айлаар, тоор ачык – jарык. Киленкей куун таскадары.
9. Jаан улусла, кура балдарла кожо нак иштеер, ачынышту айалга
тозобос, блаашту керекти токыналу jартап ийер билгир таскадары.
10.Ак – чек jурер, эдинер тудунар не – немени, когус байлыкты сезер,
чеберлеер куун таскадары.
4.
5.
6.
7.
8.
Метопредметный турулталар
1. Уредулу иштин амадузын, задачаларын бойына алынар ла ого jединерге
болушту эп арганы таап билерине таскадары.
2. Уредулу ишти онын задачазын, будурер айалгазын аjарып, пландаар,
шиндеер ле турултазын корор билгирлерге таскадары, болушту
аргаларды талдап билери.
3. Jетируни эдеринде темдек – символдорды тузаланары.
Коммуникатив ле билгир аларынын задачаларын будуреринде эрмек куучынын эп – аргаларын ла аргаларды эрчимду тузаланары.
Керекту jетируни табарга, jуурга, шиндеерге, бириктире коруп,
керектузин талдап, келиштире jазап, белетеерге, бар аргаларды
(справочниктерди) тузаланып билери.
Бичилген марыла, жанырла башка тексттерди тургузылган амаду, задачалары
аайынча когуске алынып кычырарына темигери; бойынын айдарга турганын
эрмек – куучыннын задачазына келиштире jарт тургузар ла тексттерди оос ло,
бичип тургузарына таскаары.
Логический действиелерле тузаланып билери: тундештирери, шиндеери,
бириктире корори, туп шуулте чыгарары, будум темдектери аайынча болиири,
не – неден улам (ненин учун) болгонынын шылтагын табары, шуури, таныш
ондомолдорго кожоры.
Диалогты откурип ле куучындажып турган кижини угуп билер, бойынын
сананганын айдып, айтканын керелеп, керектин (иштин) jедим – jедикпезин
3
jартап билер, кажыла кижиде бойынын шуултези болор аргалу ла бар деп
билери.
9. Текши амаду тургузып ла ого jединер аргаларды темдектеп билери; бирлик
иште кем нени эдерин улежип, jартажып jоптожори; бой – бойынын эткенин
шиндеп билери, бойынын кылык – jанын ла оско улустыйын коруп билери.
10. Jоп эмес сурактардын аайына токыналу, эки jанынын jилбулерин аjарып
чыгары.
11. «Алтай тил» деп предметтин уренер материалы ажыра эбире jурумде одуп
турган кубулталар, процестер, не – неме керегинде бойынын озумине
келиштире билери.
12. Предметтин ле оско до предметтер ортозындагы тос ондомолдорло таныжып,
не – немеле процестер ортозында колбуларды билери.
13. Алай тилде уренер материал аайынча баштамы школдо бичиктерле, оско до
jетиру алар аргаларла (онойдо ок уредулу модельдерле) иштеп билери.
5.
6.
7.
8.
Предметти уренеринин турулталары
1. Россия коп тилдердин ле культуралардын орооны деп билип алары; тил
– албаты бойын албаты деп сезеринин тозолгози деп билери.
2. Тил – албатынын культуразы ла улус бой – бойыла куучындажар арга
деп аайлаары; орус тил Россия Федерациянын эл – тергеелик тили,
башка – башка УК албатылардын бой – бойыла куучындажар аргазы деп
билери.
3. Оос ло бичиир jакшы эрмек – куучын кижинин текши культуразынын ла
гражданский позициязынын коргузизи деп билери.
4. Алтай тилдин ээжи некелтелериле (орфоэпиянын, лексиканын,
грамматиканын, орфография, пунктуациянын), эрмек – куучыннын
этикет ээжилериле танышкан кеминче тузаланып билери.
Куучыннын амадузын, задачаларын, тузаланар аргаларын ла айалгаларын
ылгаштырып билер ле jаан эмес монолог эмезе текст тургусканда,
коммуникатив задачага jединерге олорды тузаланар темигу берери.
Jастыра jок бичиш кижинин культуразынын база бир jаны деп ондоор ло
бойынын тургускан эрмектерин, текстин бичигенде, орфографиянын керекту
ээжилериле тузаланып билери, токтой тужер темдектерин чын тургузары.
Бичигенин шиндеп билери.
Тилдин единицаларыла иштеер урудулу иштин аайын билери, алган
билгирлериле практический, коммуникатив задачалардын аайына
чыгарга тузаланып билери.
Алтай тилдин системазы, структуразы керегинде билим jетирулерле таныжар:
фонетика ла графика, лексика, состин будери (морфемика), морфология ла
4
синтаксис; тилин тос единицалары ла темдектери, олорды эрмек куучындатузаланары.
9. Тилдин тос единицаларын ла темдектерин таныыр, олорды шиндеер, эрмек –
куучыннын айалгазына келиштире тузаланып билери.
3.Уредулу-тематикалык план
№п/п Темалардын аттары
Бистин эрмек – куучыныс
1.
Эрмек – куучыннын будумдери
Диалог ло монолог
2.
Текст
3.
Эрмек.
Эрмек
Эрмекте состордин колбузы
4.
Эрмектин члендери
5.
Эрмек – куучыннын табыштары ла таныктары
Табыштар ла таныктар (катап корори, теренжидери)
Алтай танмалык
Унду табыштар
6.
7
Туйук табыштар ла таныктар
Уйе. Согулта.
Состорди jолдон jолго кочурери
Су – алтай ла оско тилден кирген состор.
Проект: «Куулгазынду табыштар»
Jетиру эдер текст
Сос
Состин учуры
Синонимдер, антонимдер
Состин тазылы. Тазылы jаныс состор.
Состин учуры, будуми керегинде бириктире корори.
Jурамал текст
Проект «Самара бичийдис»
Куучын – эрмектин болуктери
Сос – куучын–эрмектин болуги
Адалгыш
5
Канча час
4 час
4час
7час
7час
26час
20 час
27 час
8.
Адалгыш керегинде билерин бириктире корори
Шууген учурлу текст
Jарталгыш
Глагол
Глагол керегинде билерин бириктире корори
Проект «Созликтен куучын- эрмектин болуктерин бедиреп»
Текст керегинде билерин бириктире корори
Jыл туркунына уренгенин катап корори.
8 час
4.Программанын содержаниези (102час)
Бистин эрмек – куучыныс. ( 4 час)
Куучын – эрмек .Эрмек. Эрмекле состин башказы. ЭрмекКуучыннын будумдери. Эрмектин учында токтой тужер
темдектер.Эрмекте состордин колбузы. Диалог ло монолог.
Текст. (4час)
Текст дегени не. Текстин темазы, тос шуултези. Текстин болуктери. Текст
Табыштар ла таныктар (26 час).
Эрмек – куучыннын табыштары ла таныктары нении уренип урганы .Табыштар ла
таныктар.Табыштарды бичикте темдектери.Унду ле туйук ( унгур,тунгак)
табыштар ла таныктар.Кату лаjымжак унду табыштар.Узун унду табыштар.Элес
айдылар унду табыштар.Эжерлу туйук абыштар. Су – алтай ла оско тилден кирген
состор.Орус тилден кирген таныктар( я,е,ю,в,ф,х,ц,щ,ъ,ь).Уйе согулта.Состорди
jолдон jолго кочурери.
Состин будуми ( 20 час)
Состин кебери. Тазылы jаныс состор.Кожулталар. Сос будурер ле соскубултар
кожулталар.Состин тазылы токтогон тунгак туйук эжерине кочори.Состор
сосбудурер кожулталардын болужыла будери.Тозого.
Эрмек – куучыннын болуктери. (27 час)
Сосло эрмектин башказы.Башка башка сурактарга кару берип турган
состор.(Кем? не? Нени эдет?,канайдат? Кандый?). Адалгыш. Адалгыштын
тоозы. Ос ло текши адалгыштар. Предметтин темдегин коргузер состор.
Jарталгыш.Предметтин эдилгезин коргузер состор. Глагол. Эрмектин анылу
темдектери.Jаан таныктан бичилер состор.Улустын ады jолы. Тындулардын
чоло адын.
Калалардын, jурттардын, суулардын аттары.
6
Эрмек.Эрмекте состордин колбузы (7 час).Эрмек дегени не. Эрмектин
учында турар темдектер.Табылу ,суракту, кыйгылу эрмектер.Эрмектин тос
члендери. Баштаачы ла айдылаачы. Эчени члендер.Jетиру эдер эрмектер,
суракту эрмектер,кыйгылу ла кыйгылу эмес эрмектер.Проект «Самара
бичийдис».
Уренгенин катап корори ( 8час).
Узун унду табыштар.Тунгак ла унгур туйук табыштар.Предметтин
темдектери.Эрмектер.
Эрмектердин будумдери.
5.Алтай тилле календарно – тематический план
Класс 2
Ӱредÿчи:Язарова Н.М.
Ӱредÿлик планла
Ончо 102 час; неделеде 3 час.
Ченелте иш _10__
Пиянтинова К.К., Тайборина Н.Б Алтай тилле иштеер программалар (1-4 класс)|
Горно-Алтайск, 2012
Уренер бичик Пиянтинова К.К, Белякова А.В. Алтай тил. Уреду бичик. 2 класс Горно-Алтайск, 2014
№п/п
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Темаларла пландаары
Бистин эрмек-куучыныс. Эрмеккуучыннын будумдери (4ч.)
Эрмек-куучын кандый болор?
Кижинин эрмек-куучыны нени коргузет?
Диалог ло монолог.
Билерин ченеп корори
Текст (5ч.)
Текст дегени не?
Тексттин темазы, тос шуултези дегени
не?
Тексттин болуктери.
Ченелте иш « Оскус чаап»
Jастыраларла иш.Текст.
7
Канча
час
Откурер кун
план
откон
аайынча
куни
1
02.09
1
1
1
1
06.09
07.09
09.09
13.09
1
14.09
1
1
1
16.09
20.09
21.09
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
Эрмек (17 ч.)
Эрмек дегени не?
Состордон эрмекти канайда тургузар?
Jетиру эдер ле суракту эрмектер.
Кыйгылу ла кыйгылу эмес эрмектер.
Эрмектин члендери.
Эрмектин эчени члендери деп нени
айдар?
Эрмектин тос члендери.
Кениткен ле кенитпеген эрмектер деп
кандый эрмектерди айдар?
Эрмекте состордин колбузын канайда
табар?
Эрмек-куучынды таскадары. Jурукла
сочинение «Jайлу»
Jастыраларла иш.Сочинениелердин
шинжузи.
Ченелте иш « Чертишке».
Jастыраларла иш. Проектерле иштейдис.
Состин лексика учуры дегени не?
Бир учурлу ла коп учурлу состор – ол
кандый состор?
Проекттерле иштейдис. Самара
бичийдис.
Уредулу учурлу изложение «Бистин
школыс».
Эрмек-куучыннын табыштары ла
таныктары. (23 ч.)
Эрмек-куучыннын табыштары ла
таныктары.
Эрмек-куучыннын табыштары ла
таныктары.
Алтай танмалык.
Jаан таныктан бичилер состор.
Билереерди ченеп коригер.
Унду табыштар ла таныктар.
Кату ла jымжак унду табыштар.
Туйук табыштар ла таныктар.
Унгур ле тунгак туйук табыштар.
Эжерлу унгур ле тунгак туйук табыштар
ла таныктар.
Ченелте иш «Мишкек»
Jастыраларла иш.Таныктар,табыштар
такып корори.
8
1
1
1
1
1
1
23.09
27.09
28.09
30.09
04.10
05.10
1
1
07.10
11.10
1
12.10
1
14.10
1
18.10
1
1
1
1
19.10
21.10
24.10
25.10
1
28.10
1
08.11
1
09.11
1
11.11
1
1
15.11
16.11
1
1
1
1
1
18.11
22.11
23.11
25.11
29.11
1
1
30.11
02.12
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
72.
Состин уйези. Согулта.
Состорди jолдон jолго кочурери.
Й таныкту состорди jолдон jолго
кочурери.
Узун унду табыштар.
Э (е) танык.
Орус тилден кирген таныктар.
Ченелте иш « Баштапкы карда»
Jастыраларла иш.Отконин такып корори.
Ё, ю, я таныктарлу состор.
В, ф таныктарлу состор.
Х, ц, щ таныктарлу состор.
Jымжак темдек (ь) ле кату темдектерлу
(ъ) состор.
Лексика (9 ч.)
Jетиру эдер текст.
Сос. Состин лексика учуры.
Бир учурлу ла коп учурлу состор.
Состин чике ле кочуре учуры.
Учуры jуук ла удура учурлу состор.
Синонимдер.
Антонимдер дегени не?
Су алтай ла оско тилден кирген состор.
Ченелте иш « Агаш аразы».
Jастыраларла иш.Отконин такып корори.
Состин будуми (14 ч.)
Состин тазылы ла кожултазы.
Тазылы jаныс состор.
Тазылы jаныс состор.
Тазылы jаныс состор
Состин тазылы токтогон туйук, унгур
эжерине кочори.
Созлик диктант.
Jастараларла иш.Состин тазылы
токтогон туйук,унгур эжерине
кочори.Такып корори.
Jымжак темдек (ь), кату темдек (ъ)
таныктарлу состор.
Билеригерди ченеп коругер.
Элес унду табыштар.
Элес унду табыштар.
Элес унду табыштар.
Билеригерди ченеп коругер.
Jурамал текст.
9
1
1
1
06.12
07.12
09.12
1
1
1
1
1
1
1
1
1
13.12
14.12
16.12
20.12
21.12
23.12
27.12
11.01
13.01
1
17.01
1
1
1
1
18.01
20.01
24.01
25.01
1
1
1
1
1
27.01
31.01
01.02
03.02
07.02
1
1
1
1
08.02
10.02
14.02
15.02
1
1
17.02
21.02
1
22.02
1
1
1
1
1
1
24.02
28.02
01.03
03.03
07.03
10.03
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
86.
87.
88.
89.
90.
91.
92.
93.
94.
95.
96.
97.
98.
99.
100.
101.
102.
Куучын-эрмектин болуктери. (22 ч.)
Куучын-эрмектин болуктери.
Куучын-эрмектин болуктери.
Контрольный созлик диктант.
Jастыраларла иш.Адалгыш.
Адалгыштын сурактары.
Ченелте иш « Jас».
Jастыраларла иш. Адалгыш керегинде
такып корор.
Ос ло текши адалгыштар.
Ос ло текши адалгыштар.
Адалгыштар jаныс ла коп тоодо турары.
Jаныс тоодо турар адалгыштар.
Билеригерди ченеп коругер.
Jарталгыш.
Jарталгыштын учуры.
Шууген учурлу текст.
Созлик диктант.
Jастараларла иш.Jарталгыш керегинде
такып корори.
Шууген учурлу текст.
Глагол.
Ченелте иш «Балдардын манырлап
jургени».
Jастыраларла иш.Глаголдын сурактары.
Глаголдын ойлори.
Билеригерди ченеп коригер.
Уренгенин jылдын учында катап
корори (11 ч.)
Катап корори «Текст»
Катап корори «Эрмек»
Катап корори «Табыштар ла таныктар»
Катап корори «Сос»
Катап корори «Кууучын-эрмектин
болуктери»
Катап корори «Кууучын-эрмектин
болуктери»
Ченелте иш «Сан башка мош».
Jастыраларла иш.Jыл туркунына
уренгенин такып корори.
10
1
1
14.03
15.03
1
1
1
1
17.03
21.03
22.03
24.03
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
04.04
05.04
07.04
11.04
12.04
14.04
18.04
19.04
21.04
25.04
1
1
1
26.04
28.04
03.05
1
1
1
1
05.05
10.04
11.05
13.05
1
1
1
1
16.05
17.05
19.05
23.05
1
24.05
1
1
26.05
30.05
6.Тузаланар литература
Уредучиге
Уренчиктерге
1. Пиянтинова К.К., Тайборина Н.Б.
Алтай тиле иштеер программалар.Горно-Алтайск, 2012
2. Федеральный государственный
стандарт
начального
общего
образования. – М., 2011
3. Федеральный государственный
стандарт
основного
общего
образования. – М., 2011
4. Фундаментальное ядро содержания
общего образования.
5. Концепция духовно-нравственного
развития и воспитания личности
гражданина России.
6. Пиянтинова К.К. Алтай тилдин
урокторын
откурер
аайынча
методикалык ууламjылар (ӱредӱчиге
Бичиктер:
Алтай тил. Уреду бичик. 2 класс
Бичиир тетрадьтар (Алтай тилле)
Иштеер тетрадь. 2 класс.
керектӱ методикалык
Горно-Алтайск, 2012
пособие).
–
Тематикалык планды тӱзедер лист
Урокты
öткӱрген
öй
Уроктын темазы
Тӱзедилген
шылтак
11
Тӱзедилген
эп-арга
Директордын
уреду-таскамал
аайынча
ордынчызыла
jöптöжӱ
12
